Ыам ыйа

Кыһыҥҥы кыскыраҥ
Кыйданан барда,
Кыстык балаҕан
Кырыа чэҥэ ууллан сүттэ.
Кыра дьон кыһалҕалаах олоҕор
Өлгөм өйөлтөлөех
Өҥе-тото кэллэ,
Төннүбэт төлкөлөөх
Төрүүрэ таҕыста,
Иэстэбилэ суох
Иэдьэгэй тэпсилгэн бадарааннаах,
Атыыта суох
Араҕас уоһах аймалҕаннаах,
Холобура суох
Хойуу сүөгэй сүүдүрүннээх,
Ыаммытынан үүт чөллөрүүннээх,
Ыаммыт ыйа кэлэн,
Үөмэн тиийбэт
Үөрүү турда,
Саха киһи
Саҥа дьыла буолла. 

Алексей Андреевич Иванов-Күндэ

Ыам ыйын битэ-билгэтэ

Ыам ыйа - сэтинньини батыһар.

6 - Дьөгүөрэйэп  күнэ. Эрдэлээбит кус кэлэр. Бу күн тымныйдаҕына, хатааһыннаах буолар.

7 - туруйа кэлэр.

8 - ырыаһыт чыычаахтар кэлэр кэмнэрэ.

13 - бу күн ичигэс, ыраас түүн буоллаҕына,  ардаҕа суох сайыҥҥа.

14 - Дьэрэмиэйэп күнэ. Ыһыы саҕаланар. Үчүгэй күн буоллаҕына — сир аһа өлгөмнүк үүнэр. Хаҕыс күн - кыһына тымныыга.

15 - уу оҕуһа мөҥүрүүр, чөкчөҥө кэлэр.

19 - бастакы сиик түһэр. Сиигэ элбэх буоллаҕына, күһүн элбэх оҕурсуну хомуйуоҥ.

 22 - Сааскы Ньукуолун. Кыһыҥҥы хонук бүтэн, сайыҥҥы кэм үүнэр.  Мутукча көҕөрөр, кэҕэ этэр, күөрэгэй ыллыыр, өтөн көтөр. Хаас үөһээнэн аастаҕына, уулаах саас.

25 - Лөкүөрүйэ күнэ. Бырдах түһэр.

28 - бу күн сылаас буоллаҕына, сылаас сайыҥҥа. Ардахтаах сайын буоларыгар  дулҕа сиэлэ эрдэ хараарар. Кыһын буурҕалаах буолар. Кыһын кырыа элбэх буолар. Тойон ыҥырыа саас аҕыйах буолар. Хатыҥ уута элбэх буолар. Сайын тымныйарыгар Киэһээҥҥи ыамҥа ынах синньэ сөрүүн буолар. Куурусса төбөтүн кынатын анныгар уктан утуйар. Туман киэһэ эрдэ күөл үрдүгэр тэлгэнэр. Тымныы, кылгас сайын буоларыгар тураахтар халдьаайы сиргэ, күн уота элбэхтик көрөр өттүгэр, уйаларын оҥостоллор. Хатыҥ хойутуу тыллар. Кураан буоларыгар ооҕуй ситимэ элбэхтик көтөр. Ичигэс сайын буоларыгар, көтөр уйатын саас тиит күлүгэр туттар.

Саха ыалын халандаарыттан