Кэпсэтии сүрүннээн үөрэхтээһин, төрөөбүт тылы үөрэтии, олохтоох бэйэни салайыныыга тахсыахтаах уларыйыылар, ол тыа сирин оскуолатыгар дьайыытын тула буолла.

Феодосия Васильевна “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа «Саҥа оскуола» бырайыагын координатора буоларын быһыытынан, бу туһунан сиһилии сырдатта:

--Бу бырайыак 2018 сылтан дойду үрдүнэн үлэлиир. Салайааччы – Судаарыстыбаннай Дуума дьокутаата Алена Аршинова. Онно үлэлиир уопсастыбаннай Сэбиэти М.В. Ломоносов аатынан МГУ ректора Виктор Садовничай иилиир-саҕалыыр. Ааспыт сылга РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Анал этиитигэр бэлиэтээн турар: «Дойдубут сайдыыта, кини кэскилэ оскуолаттан саҕаланар, онон оскуолаҕа оҕо сайдарыгар усулуобуйа барыта тэриллиэхтээх», -- диэн. Оттон Айсен Николаев бэйэтин туһаайыытыгар эмиэ эппитэ:«Үөрэх сайдыыта уонна талааннаах оҕолору кытта үлэ инники күөҥҥэ туруохтаах», -- диэн.

Салгыы норуот дьокутаата бу федеральнай бырайыак хайысхаларын туһунан кэпсээтэ. Ол курдук, инфраструктураны сайыннарыыга Феодосия Васильевна сыллата өрөспүүбүлүкэбитигэр элбэх оскуола, уһуйаан тутуллан үлэҕэ киирэрин тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

--2005-2008 сс. бастаан утаа судаарыстыбаннай бырагыраама ылылла сылдьыбыта. Билигин федеральнай көмө күүһүрбүтүнэн сибээстээн, федеральнай бырагыраамалар чэрчилэринэн элбэх тутуу барар. Талааннаах оҕолору сайыннарарга Аччыгый академия үөрэтэр куорпуһа аныгы инновационнай үөрэх тэрилтэлэригэр эппиэттиир таһымнаах гына тутулунна. Өктөмҥө 220 миэстэлээх агрооскуола дьиэтэ баар буолла. Соторутааҕыта Суоттуга 220 миэстэлээх оскуола аһылынна. Харыйалаахтар өр сыллар усталарыгар күүтэн-күүтэн, туруорсан, дьэ, саҥа оскуолалыннылар. 120 миэстэлээх оскуола 75 миэстэлээх уһуйааннаах. Тамалакааҥҥа кылгас кэм иһигэр, аныгы технологияны туһанан, 100 миэстэлээх оскуола тутулунна, ол 45 миэстэлээх уһуйааннаах. Чурапчы Кытаанаҕар, Таатта Кыйытыгар, Ньурба Сайылыгар, Ленскэй Толоонугар кыра оскуолалар эмиэ дьэндэйдилэр. Маны таһынан аҥаардас тутуунан эрэ буолбакка, баар үөрэх эбийиэктэригэр, оскуолаларга, уһуйааннарга, эбии үөрэхтээһин дьиэлэригэр чөлүгэр түһэрэр үлэлэри ыытарга сыллата элбэхтик туруорсабыт. Үксэ мас дьиэ буоланнар, түргэнник эргэрэллэр, эмэҕирэллэр, хаарбах туруктаналлар. Быйыл ити бырагыраама чэрчитинэн хапытаалынай өрөмүөн диэн киирдэ. Ону сайыннарар былааннаахпыт: инфраструктура диэҥҥэ реконструкция эмиэ киирэн сөп, оччоҕуна оскуола түргэнник хаарбах туруктаммакка, уочарата кэлэригэр диэри бу сөптөөх туруктаах туруо этэ. Манна элбэх харчы дойду үрдүнэн көрүлүннэ, биһиги өрөспүүбүлүкэбит үс сыл устата 4 млрд тахса солк. ылыахтаах. 58 оскуола хапытаалынай өрөмүөҥҥэ киирдэ, өссө даҕаны сайаапкалары ылыы бара турар.

Сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ ордук тоһоҕолоон бэлиэтээбитинэн, тыа сиригэр ыраах баар кыра оскуолалар арыыланан хаалбыттар. «Итилэргэ эмиэ тутуллуохтаахтар диэн уруккаттан туруорсабыт. Билигин өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр тастан эбии харчы киирэринэн сибээстээн, кыра оскуолалар тутууларыгар улахан болҕомто уурар гына бэлиитикэни ыытабыт. Маны Ил Дархан, Бырабыыталыстыба таһымыгар мэлдьи этэбин. Нэһилиэк сайдыыта оскуолаттан саҕаланар диэҥҥэ сөпсөһөбүн», – диэтэ Феодосия Васильевна.

Дойду үрдүнэн Арассыыйа норуоттарын култуурунай нэһилиэстибэлэрин сыла биллэриллибитэ. Манан сибээстээн, хоту баар Русскай Устье, Колымскай, Походскай курдук ураты үгэстээх бөһүөлэктэргэ оскуола баар буоллаҕына биирдэ эрэ сайдар кыахтаахтарын учуоттуох тустаахпыт. Онон ыраах баар кыра оскуолалар хайаатар даҕаны тутуллуохтаахтар.  

«Билигин араас экэнэмиичэскэй балаһыанньанан нэһилиэктэр сүрдээҕин долгуйалларын этэллэр, элбэхтик ыйытыылаах тахсаллар. Онон салгыы күүстээх үлэ күүтэр. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ  Андрей Тарасенконы кытта көрсөн кэпсэтиэхтээхпит, билигин министиэристибэлэри кытта үлэлии олоробут. Ити хайысхаҕа үлэ салгыы барыаҕа», -- диэн норуот дьокутаата эрэннэрдэ.

Биир сүрүн хайысханан каадырынан, учууталларынан, хааччыйыы буоларын эттэ. Салгыы сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ «Земскэй учуутал» диэн бырагырааманы сиһилии кэпсээтэ. Кини иһитиннэрбитинэн, сыл устата 700-800 миэстэ тахсар эбит буоллаҕына, 16-19 эрэ киһи кэлэр. «Биһиги бэйэбит «Аартыка учуутала»,  хоту учууталлыы барар эдэр педагогтары дьиэнэн хааччыйыыга туһуламмыт бырагыраамаларбыт үлэлииллэр, салгыы сайыннарар сорук турар", - диэтэ кини.

Биэрии иккис аҥаарыгар Феодосия Васильевна истээччилэр ыйытыыларыгар эппиэттээтэ. Ол курдук, саха тылын кэскилин, тыл бэлиитикэтигэр, төрөөбүт тылынан оскуолаҕа үөрэтии, тыа сиригэр оскуола тутуллуутун (Мэҥэ Хаҥаласка, Уус Алдаҥҥа, Үөһээ Бүлүүгэ, Аллайыахаҕа), чөлүгэр түһэрии үлэлэр, аргооскуолаларга судаарыстыбаннай көмө оҥоһуллутун, кинилэргэ эбии харчы көрүллүүтүн, элбэх профиллаах кылаастар, инклюзивнай үөрэхтээһин туһунан ыйыталастылар.  

Норуот дьокутаата кэпсээбитинэн, «Педагог статуһун туһунан» («О статусе педагога») сокуон барыла киирэрэ былааннанар. “2022 с. бу сокуону ылан, гарантия өттүнэн көмүскэллээх буолалларыгар үлэ барыаҕа”, -- диэн эттэ. «2023 сылы Владимир Путин: “Педагог уонна настаабынньык сылынан биллэрэбин”, -- диэн эппитэ. Онно бэлэмнэнии быһыытынан үлэ хаамыыта барыаҕа», - диэн иһитиннэрдэ.

Феодосия Васильевна этэринэн, ханнык баҕарар сайдыы, үөрэх – барыта наукаҕа олоҕурар. «Биһиги үгэспитин салгыыр сыаллаах бэйэбит Академиябыт иһинэн оҕону төрөөбүт тылынан үөрэтиини чинчийэр туспа институт баар буолуохтаах диэн туруорса сылдьабыт», - диэтэ.

Маны таһынан, истээччи бэйдиэ сылдьар ыттар тустарынан Ил Түмэн туох көрүүлээҕин ыйыппытыгар, Феодосия Васильевна маннык эппиэттээтэ: «Сокуон хараҕынан федеральнай таһымҥа ылыллыбыт сокуоннар бу дойду субъектарын барыларын интэриэстэрин учуоттуохтаах. Биһиги этиилэрбитин оҥорон ыыппыппыт. Ол барыта көрүллүө, учуоттаныа диэн эрэнэбит. Салгыы саҥа сокуоннарга күүскэ үлэлиибит».

Итиэннэ норуот дьокутаатыттан аһаҕас былаас ситимигэр, олохтоох бэйэни салайыныыга киириэхтээх кэккэ уларыйыыларга тус санаатын үллэһиннэ.

Ил Түмэн пресс-сулууспата