«Судаарыстыба «социальнай хантыраак» нөҥүө элбэх оҕолоох эбэтэр толорута суох, кыра дохуоттаах дьиэ кэргэттэргэ көмөлөһөр. Оннук гынан бу өйөбүлүнэн туһаммыт дьиэ кэргэн дохуота үрдээн, кыра дуохуоттаах ыал ахсааныттан тахсыахтаах. Санатар буоллахха, бу өйөбүлү тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн кыра дохуоттаах дьиэ кэргэн туһанар», – диэн Эбээн Бытантайдааҕы социальнай харалта салайааччыта Наталья Дмитриева «социальнай хантыраак» сыалын-соругун туһунан этэр.

Кистэл буолбатах, ырыынак ытарчалыы ылбыт кэмигэр үп-харчы өттүнэн саамай харысхала суох нэһилиэнньэ араҥатынан элбэх оҕолоох уонна толорута суох дьиэ кэргэттэр буолаллар. Ол эрэн, судаарыстыба Арассыыйа олохтооҕун дьоһуннук иитэн таһаарыыга, кини наадыйыытын толуйууга кэлиҥҥи кэмҥэ элбэх көмөнү, өйөбүлү оҥорор буолла. Ити өйөбүллэр истэригэр «социальнай хантараак» үп-харчы өттүнэн дьиэ кэргэн туруктаах буолуутугар төһүү буолар. «Аччыктаабыкка көмөлөһүөххүн баҕарар буоллаххына, балыгы биэримэ, күөгүнү биэр» диэн бэргэн этии бу өйөбүлү туһаныы хартыынатын арылхайдык көрдөрөр. Ол курдук, хас биирдии дьиэ кэргэн илиитигэр «күөгүнү» туттаран, ол ыал ылбыт өйөбүлүн сөпкө туһанан, дохуотун үрдэтэн, оҕолорун дьоһуннук иитэн таһааран, судаарыстыба бигэ туруктаах буолуутун хааччыйар.

«Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтэ 2019 сылга Эбээн Бытантай улууһугар бэйэ дьыалатын уонна кэтэх хаһаайыстыба тэриниигэ дьиэ кэргэттэргэ 3 597 723 солк суумалаах көмө көрбүтэ. Кыра дохуоттаах дьиэ кэргэттэри кытта уопсайа 17 «социальнай хантараак» түһэрсиллибитэ. Нэһилиэктэринэн ылан көрдөххө, Дьарҕаалаахха 5 дьиэ кэргэн оробуочай уонна түү таҥас тигиитигэр, парикмахерскай өҥөнү оҥорууга, ынах сүөһүнү иитэр кэтэх хаһаайыстыбаны сайыннарыыга көмөнү туһаммыттара.

Кустуур нэһилиэгэр парикмахерскай уонна маникюрнай өҥөнү оҥорууга, кафе тэриниигэ, тутуу матырыйаалын оҥорон таһаарыыга, ынах сүөһүнү уонна сылгыны иитэр кэтэх хаһаайыстыбаны сайыннарыыга 7 «социальнай хантараак» бэриллибитэ. Улуус киинигэр Саккырыырга аһы-үөлү оҥорон таһаарыыга, сымнаҕас миэбэли, массыына салонун ыраастыыр клининговай өҥөҕө, сварочнай үлэҕэ, пилорама матырыйаалларын оҥорууга 5 «социальнай хантараак» көмө буолбута. Судаарыстыба өйөбүлүнэн туһаммыт дьиэ кэргэттэр бары үлэлэрин 100 бырыһыан отчуоттаабыттара. Көрөргүт курдук, «социальнай хантараак» хайысхата киэҥ уонна көмөтө улахан. Ол эрэн, бу өйөбүлү туһанан баран, үп-харчы отчуотун, ол эбэтэр квитанциялары, чиэктэри, тэрил атыылаһыллыытын дуогабарын уо.д.а. туттарыыны сорох дьон тиэтэйбэттэр диэн бэлиэтиир наада. Дьиэ кэргэн уонна министиэристибэ икки өттүттэн дуогабар түһэрсиллиитигэр судаарыстыба өйөбүлүн тус сыалга туһамматах дьиэ кэргэн төттөрү төннөрөр диэн сурулла сылдьар. Онон бука баһаалыста өйөбүлүнэн туһаммыт дьон бириэмэтигэр хойутаппакка отчуоккутун туттаран иһэргитигэр көрдөһөбүт», – диэн Наталья Ивановна «социальнай хантараак» туһунан сырдатта уонна көмөнү ылааччылар эппиэтинэстээх буолалларыгар көрдөстө.

Хас биирдии киһи олох-дьаһах ыарахан балаһыанньатыгар хаһан даҕаны түбэһиэм суоҕа диэн мэктиэлээбэт. Мутугунан быраҕар кылгас үйэҕэр араас күннэр-дьыллар, тургутууну ааһар кэмнэр баар буолуохтарын сөп. Бу маныаха судаарыстыба бэйэтин олохтооҕун көмүскээн, ыарахан балаһыанньаҕа түбэһээччилэргэ судаарыстыбаннай социальнай көмө быһыытынан өйөбүл буолар.

«2019 сыл сэтинньи ыйтан ас-үөл, таҥас-сап ылыныыга үп-харчы өттүнэн көмө судаарыстыбаннай социальнай көмө быһыытынан олох-дьаһах ыарахан балаһыанньатыттан тахсыыга социальнай хантараакка олоҕуран оҥоһуллар буолбута. Бу көмө туһааннаах сыалга туттуллар: дьиэ кэргэн үлэлиир кыахтаах чилиэнэ үлэ миэстэтин көрдөөһүнүгэр, идэни ылыыга үөрэхтээһиҥҥэ, оҕолор оскуолаҕа уонна атын үөрэх кыһаларыгар сылдьыыларын хааччыйыыга, баҕа өттүнэн арыгы, наркотик куһаҕан дьаллыгын эмтэниигэ, дьиэ-уот, хаһаайыстыбаннай тутуулар өрөмүөннэригэр, күһүҥҥү-кыһыҥҥы кэмнэргэ бэлэмнэнэн ититэр ситими тардыыга, оҥорууга, ыарахан балаһыанньаттан тахсыыга атын социальнай адаптация тэрээһиннэригэр. Ол эрэн, олох-дьаһах ыарахан балаһыанньатыттан тахсыыга судаарыстыбаннай социальнай көмө олох-дьаһах коммунальнай өҥөлөрүн төлөбүрүн, кирэдьииттэр курдук булгуччулаах төлөбүрдэри оҥорууга туттуллубат. Социальнай хантараак муниципальнай тэриллии дьаһалтатын нөҥүө 1-тэн 3 ыйга диэри болдьохтоох. Болдьоҕо ааспытын кэннэ көмөнү туһанааччылар нэһилиэктэрин дьаһалталарыгар отчуоттууллар (квитанциялаах табаар чиэктэрэ, өҥө оҥоһуллуутун дуогабардара уо.д.а.)», – диэн социальнай харалта салайааччыта сиһилии бу хайысха туһунан сырдатта.

Ол курдук, быйыл олох-дьаһах ыарахан балаһыанньатыттан тахсыыга судаарыстыбаннай социальнай көмөнөн Дьарҕаалаахха 5, Кустуурга 8, Саккырыырга 8 киһи туһаммыт. «Көстөрүн курдук, нэһилиэктэр исписэлиистэрэ улахан үлэни оҥорбуттар. Бэйэлэрин боломуочуйаларыгар олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһар Саккырыыртан Күннэй Алексееваны, Кустууртан Майя Егорованы бэлиэтиибин уонна махтанабын, инникитин даҕаны биир сүбэнэн бииргэ үлэлэһиэхпит диэн бигэ эрэллээхпин», – диэн Наталья Ивановна түмүктээтэ.

Сардаана Копырина.