1863 сыллаахха ити күн Санкт-Петербурга Аделаида Симонович диэн нуучча педагога бастакы оҕо саадын аһан үлэлэппит. Уһуйааҥҥа сылдьан, оҕолор тыллара-өстөрө, саҥарар дьоҕурдара, толкуйдара биллэ сайдыбыт, бэрээдэктээх, доҕордуу буолбуттар. Ону сэргээн, маннык кэлэктиибинэн сылдьаллара туһалааҕын өйдөөн, сыыйа дьыссаат тэрийэн барбыттар.

Оттон Саха сиригэр “Очаг”, “Детский труд”, “III Интернациональный” диэн бастакы оҕо саадтара 1920 сыл күһүнүгэр ааннарын арыйбыттар. Онон, доҕоттоор, быйыл өрөспүүбүлүкэбитигэр оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолору үөрэтии систиэмэтэ төрүттэммитэ  үбүлүөйдээх 100 сыла!

Оттон мин кэпсиир иитээччим Дьокуускай куорат 45-с нүөмэрдээх “Земляничка” оҕо уһуйааныгар үлэлээбитэ 19-с сыла буолла. Ол тухары Алена Константиновна Егорованы биирдэ даҕаны сылайбытын, үлэтиттэн хал буолан салгыбытын, сүрэҕэлдьээн сүөм түспүтүн көрө иликпин. Өрүү өрө биэрэ, сырдыгынан сыдьаайа, мэлдьи тугу эрэ тэрийэ-салайа, куруук үөрэ-көтө, мичилийэ сылдьар. Дьиҥэр, саҥа 2-лэрин эрэ ааспыт, тыллана да илик ньуу-ньаа дьону кытта күнү быһа бодьуустаһар, биитэр мэник-тэник саастарыгар сылдьар алталаах атамааннары көрөр-истэр манан дьыала буолбатах ээ. Сорох аҕыйах чаас буолаары, олох сөп буолабын. Оттон оннук сүпсүлгэни тулуйарын ааһан, 40 араас атааҕы барыларын биир кэккэҕэ тэҥҥэ тутан, бэрээдэккэ-дьиссипилиинэҕэ иитэн, саҥарарга-кэпсииргэ, ыллыырга-үҥкүүлүүргэ, илиинэн ону-маны кырыйан-сыһыаран оҥорорго, уруһуйдуурга  үөрэтии – бу айылҕаттан педагог буоларга ананан төрөөбүт эрэ киһи кыайа-хото тутар идэтэ.

—Алена Константиновна, кэлэн иһэр идэлээх бырааһынньыккынан эҕэрдэлиибин! “Земляничка” ДСК оройуонугар дьыссаат дии?

— Оннук. Түөлбэбит күн-түүн ахсын улаата-тэнийэ, хастыы эмэ мэндиэмэннээх саҥа  дьиэлэринэн үрдүү-үксүү турар. Иллэрээ сыллааҕыта диэри 6 №-дээх оскуоланы кытта биир дьиэҕэ дьукаахтаһан олорбуппут. Хата, былырыын 500 миэстэлээх оскуола тутуллан, билигин  бэйэбит эрэ хааллыбыт. Ол эрээри аҥаарыгар өрөмүөн бара турар буолан, син биир баппаппыт, онон эбии бөлөхтөрбүт олорор дьиэлэргэ оҥоһуллубут уһуйааннарга бааллар. Барыта 11 бөлөхтөөхпүт, 300-тэн тахса оҕолоохпут. Сэбиэдиссэйбит Саргылаана Саввична Торохова салалтатынан, айымньылаахтык үлэлиибит. Кэлэктииппит олус иллээх, идиэйэ бөҕөлөөх. Хас бэлиэ күнү улахан бырааһынньык курдук тэрийэн, оҕолорго үөрүүнү бэлэхтиибит. Уопсайынан, иитээччинэн дэгиттэр талааннаах эрэ дьон үлэлиир кыахтаахтар: сатаан уруһуйдуур, ыллыыр, үҥкүүлүүр, артыыстыыр. Өссө айылҕаттан психолог, логопед, социолог, педагог буолуохтаахтар.

—Чахчыта да, оннук эбээт. Бу сүүрбэччэ сыл үлэлээбитиҥ тухары тэҥнээн көрдөххүнэ, билиҥҥи оҕолор хайдахтарый?

— Интэриниэт үйэтин оҕолоро букатын атыттар. Ийэ иһигэр үөскүөхтэриттэн, арааһа, гаджеттарга сыста улааталлар быһыылаах. Илиилэригэр малы тутар буоллулар да, төлөпүөнү хаһан эрэ билбит баҕайы киһи курдук, хасыһан киирэн бараллар буолбаат? Ол эрээри  билиҥҥи оҕолор хойутуу тылланаллар. Биэс саастарыгар диэри бөлөххө үчүгэйдик, ыраастык, чуолкайдык саҥарар оҕо диэн тарбахха баттанар аҕыйах буолар. Онон наар тылларын сайыннара сатыыбын, оннук эрчиллиилэри оҥорторобун. Илдьэ кэлбит гаджеттарын төрүт биэрбэппин, кабинкаҕа хааллартарабын. Ол оннугар бэйэ-бэйэлэрин кытта оонньотобун. Ол эмиэ социализация буоллаҕа дии. Киһи дьон, уопсастыба ортотугар сылдьан сайдарын тэҥэ, оҕо эмиэ оҕолордуун оонньоон, кэпсэтэн, доҕордоһон, личность быһыытынан сайдар.  Кимиэхэ да, туохха да кыһаммакка, күнү күннүктээн төлөпүөҥҥэ саҥата суох олорон эрэ оонньообут, сатаан куукуланы бүөбэйдээбэт кыргыттар, массыынаны бирилэппэт уолаттар кэлэллэр. Олору оонньуурга үөрэтэр эмиэ биир туһунан дьарык. Урукку оҕолор ыаллаах буола оонньоон, кыраларыттан олох сыаннастарын, ийэ-аҕа буолар аналларын өйдүү улааталлара. Аныгы төрөппүттэр ютубунан, мультигынан иитэр буоланнар, дьиҥнээх олохтон тэйбит көлүөнэ үүнэн тахсар куттала баар.

—Ол оннугар Интэриниэт үйэтин оҕолоро ону-маны билэллэрэ сүрдээх буолуо.

—Оччугуйдарыттан наһаа элбэх информацияны көрө-истэ улаатар буоланнар,  иилэ хабан өйдүүр, ылынан иһэр дьоҕурдара күүскэ сайдыбыт. Ол гынан баран, оннук түргэнник умнан кэбиһиэхтэрин сөп. Ол иһин оҕону болҕомтолоох оҥороору, тулалыыр эйгэтин кэтээн көрөр, ону хараҕар хатыыр, өйүгэр тутар, чинчийбитин сатаан кэпсиир буоларын ситиһээри, “Наукаҕа 5 хардыы” диэн бырагырааманан үлэлээн эрэбит. Научнай-практическай кэмпириэнсийэлэргэ кыттан, оҕо өйө-толкуйа, тыла-өһө сайдар, санаатын сааһылаан этэргэ үөрэнэр.

—Төрөппүттэр эйигин наһаа үчүгэйдик ахталлар, оҕоҕо истиҥ сыһыаҥҥын хайгыыллар, ыытар тэрээһиннэриҥ кэрэхсэбиллээхтэрин кэпсииллэр, үүннэрэн таһаарбыт оҕолоруҥ маҥнайгы кылаастан үөрэхтэригэр  кыһамньылаахтарын бэлиэтииллэр.

—Мин дьоллоохпун – сөбүлүүр идэбинэн үлэлиирбиттэн. Ол иһин үлэбэр күн аайы үөрэ-көтө кэлэбин. “Итиччэ элбэх оҕоттон хайдах сылайбаккын?” – дииллэр. Суох, төрүт салгыбаппын. Оҕо диэн ып-ыраас, сып-сырдык санаалаах киһи буоллаҕа дии. Пластилин курдук, хайдах баҕарар мэһийэн-сыбаан оҥоруоххун сөп. Үтүө киһи буоларын туһугар көҥүллүк, холкутук сананар эйэлээх эйгэтин олохтуохтаахпыт. Оҕо саадыгар даҕаны, дьиэтигэр даҕаны. Ити ыытар “Фабрика звезд”, “Академия дошколят” эҥин тэрээһиннэрбин оҕо айар-тутар баҕатын уһугуннараары, оҥорон көрөр фантазиятын байытаары, умсугутуулаах, уратылаах гына оҥорорго кыһаллабын. Тоҕо диэтэххэ, оҕо саас диэн остуоруйа  кэмэ. Дьиктини, кэрэни бу кэмигэр билэ улааттаҕына, кэлин олоххо эрэлэ, тардыһыыта күүстээх буолар. Куһаҕан, мөлтөх оҕо диэн суох. Болҕомто ууран дьарыктаатахха, бары сайдар кыахтаахтар. Кылаабынайа, оҕону муҥура суох таптыахха уонна киниэхэ эрэниэххэ эрэ наада.