Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -13 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Пилота суох пуойастар

Ааспыт нэдиэлэҕэ Судаарыстыбаннай Дуумаҕа «Арассыыйа тимир суоллара» АУо генеральнай дириэктэрэ, бырабылыанньа бэрэссэдээтэлэ Олег Белозеров хампаанньа үлэтин түмүгүн, инники былааннарын билиһиннэрдэ уонна дьокутааттар, фракциялар ыйытыктарыгар…
24.03.24 10:24

Уопсастыба

Терактан эмсэҕэлээбит дьону өйүүргэ сокуон барылын киллэрдилэр

Судаарыстыбаннай Дуумаҕа терактан эмсэҕэлээбит Арассыыйа олохтоохторун өйүүр туһунан сокуон барылын киллэрдилэр. Бу докумуону Судаарыстыбаннай Дуума бүддьүөккэ уонна нолуокка сис кэмитиэтин чилиэнэ Оксана Дмитриева көҕүлээтэ. Ол туһунан «Парламентская газета»…
27.03.24 09:39

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Былыргы саха олорбут усулуобуйата олус тыйыс, ыарахан уонна уустук. Күн ахсын хоргуйан, тоҥон өлбөт кыһалҕатыгар сылдьан, ырыалаах уонна ыралаах буолан самныбатаҕа чахчы.

Былыргы саха олорбут усулуобуйата олус тыйыс, ыарахан уонна уустук. Күн ахсын хоргуйан, тоҥон өлбөт кыһалҕатыгар сылдьан, ырыалаах уонна ыралаах буолан самныбатаҕа чахчы.

1 16

Төһө да эмоциябытын таспытыгар улаханнык биллэрбэт норуот буолларбыт, сүргэбит көтөҕүлүннэҕинэ, кэрэни кэрэхсээтэхпитинэ, туохтан эмэ иэйдэхпитинэ, кигинэйэн ыллыыр идэлээхпит. Дэлэҕэ этиэхтэрэ үһү дуо: “Саха атын мииннэ эрэ -- ырыаһыт, оһоҕун иннигэр олордо да – олоҥхоһут”, -- диэн? Оттон ыһыах, муҥха курдук улахан түһүлгэлэргэ-түмсүүлэргэ төһөлөөх элбэх кэрэ дорҕоон дуораһыйбыта, дьүрүскэн дьүрүһүйбүтэ буолуой? Кылыһахтаах тойуксуттар, тэтимнээх оһуохайдьыттар, хомоҕой олоҥхоһуттар, ылбаҕай ырыаһыттар, күннэтэ кыһарыйар кыһалҕаларын умуннаран, хас биирдии сүрэххэ сылааһы, кэрэни уонна эрэли сахтахтара.

d082c4428477e2d725c0e451befc50ae

Ырыа аргыстаах буолан,  омук быһыытынан сүппэккэ-симэлийбэккэ, тылбытын, култуурабытын, фольклорбутун сүтэрбэккэ, күн бүгүн аан дойду таһымыгар тахсар соруктаах, үүнэр-сайдар баҕалаах үлэлии-хамсыы сылдьабыт.

ef583f40 a19e 4af5 8e43 bd05e347895f

Ырыа куттаах омук эрээрибит, олохпут оннук сабыдыаллаах, суолталаах сорҕотугар анаммыт бырааһынньыкпыт да, күммүт да күн, хомойуох иһин, бүгүнүгэр диэри суох. Халандаары арыйан көр эрэ, оннооҕор “Международный день подражания пиратам”, “Всемирный день туалета”, о.д.а. ол-бу араас буолар-буолбат бэлиэ күннэр элбэхтэр.

Оттон өрөспүүбүлүкэҕэ Ырыа күнэ олохтонуута туохтан харгыстана сылдьара эбитэ буолла? Дьиҥэр, баар буолбута ырааппыт буолуохтаах этэ. Ону биһиги хайаан да хойутаан баран саҕалыыбыт. Духуобунаска эргиллэр кэммитигэр ырыа ханнык да мөккүөрэ суох өрө тутуллуохтаах. Ким эрэ сөбүлүүр, ким эрэ утарар диэн буолбакка.. Норуот ыллыыр -- ол аата норуот ырыаҕа наадыйар. Ырыа дьону түмэрин, үтүөҕэ, кэрэҕэ тардарын бары билэбит. Ырыа күнүн олохтуур идиэйэ олоххо киирэрин 100 бырыһыан өйүүбүн”, -- диэн учуонай бөлүһүөкпүт, саха мындыр толкуйдааҕа,  култуурабыт тускулун уурсубут-тобулбут, оҥорсубут тумус туттар киһибит Силипиэн Ууккун-Нүһүлгэн олоҕун тиһэх күннэригэр, тыына кылгаан сытан, кэс тыл курдук эппитэ.

ac3e1922 2686 458f 83be 628b791f8155

-- 2012 cыллаахха Духуобунас уонна култуура форума буолбута. Онно “Концепция развития песенной культуры народа саха” диэн кэнсиэпсийэни бигэргэппиттэрэ. Эһиилигэр Ил Түмэн култуураҕа кэмитиэтин оччотооҕу бэрэссэдээтэлэ Е.Х.Голомарева өйөөн, кини тула ырыа айааччылар түмсэн, улахан хамсааһын оҥорбуппут. Култуура миниистирэ Андрей Саввич Борисов сүбэ-соргу, өйөбүл буолан, ол сыл ыам ыйын 21 күнүгэр “Өрөгөй” спортивнай комплекска норуот бырааһынньыгын киэҥ далааһыннаахтык тэрийбиппит. Быйыл тохсус төгүлүн ыытабыт. Ол эрээри хааччахтааһынынан, онлайн киэбинэн  буолар. Бассаап, инстаграм, сайт ситимнэринэн тарҕатыахпыт, ыллыахпыт.

c0265dfc 73d4 4c18 8ae3 97913ca6ecfe

Саха үөдүйүөҕүттэн ырыа баар. Култуурабыт ырыаттан саҕаламмыт буолуохтаах. Тоҕо диэтэххэ, ырыа -- тылы сайыннарар, тыл баайын хаҥатар уона харыстыыр ньыма. Ырыаттан улуу олоҥхобут үөскээтэҕэ. Онно оһуохайбыт, тойукпут, норуоппут матыыптара, ойууммут, абааһы кыыспыт уо.д.а. ырыалара – барыта түмүллэ сылдьар. Социология учуонайа Ульяна Винокурова этэн турар: “Ырыа диэн -- сатабыл. Дьоҥҥо тириэрдэр гына сатаан ыллыыр буолуохха наада. Урукку тойуксуттар, олоҥхоһуттар хомоҕой тылларынан, ураты куоластарынан, араас тэтиминэн ыллаан-туойан, дьон-сэргэ өйүн-санаатын төһөлөөх сайыннарбыттара, куттарын бөҕөргөппүттэрэ, кэрэҕэ дьулуһууларын күүһүрдүбүттэрэ буолуой? Иккиһинэн, ырыа -- туску. Төрүт тылга, өйгө-санааҕа, култуураҕа, сиэргэ-майгыга, үгэскэ иитэр ньыма. Дэлэҕэ ЮНЕСКО олоҥхобутун аан дойду уһулуччулаах айымньыларын ахсааныгар киллэриэ үһү дуо? Аны туран, ырыа – күүс. Дьону түмэр күүс. Сэриигэ ырыа норуоттары хайдахтаах курдук сомоҕолообутай? Эбэтэр эйэлээх кэмҥэ баартыйа ырыалара барыбытын биир сыаллыыра."

Без названия 6

Оҕо төрөөтө да, ырыаны истэр. Ийэтин биһик ырыатын. Кини ол дорҕоонноро инники суолун төлкөлүүллэр. Ырыаҥ, аны, судаарыстыбаннай символ. Гимн баар – дойду кыаҕын, ситиһиитин, кэскилин сэһэргиир өрөгөй ырыата. Онон олох бары эйгэтигэр тирэх буолар, дууһабытын бөҕөргөтөр, кэскилбитин түстүүр ырыабыт барахсаны өрө тутан, Ырыа күнүн официальнайдык олохтуурбут буоллар...-- диэн санаатын үллэстэр композитор-мелодист, СӨ Култууратын үтүөлээх үлэһитэ, мелодистар ассоциацияларын бастакы бэрэссэдээтэлэ, “Дьүһүй” ырыа кулуубун салайааччыта, СӨ Ырыа айааччыларын сойууһун Бырабылыанньатын чилиэнэ, Ырыа күнүн көҕүлээччи, түстээччи, Дьокуускай куорат өрөгөйүн ырыатын ааптара, Кэбээйи улууһун Бочуоттаах гражданина Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөй.

unnamed 4

  Кини уонна социология билимин дуоктара Ульяна Винокурова, СӨ Судаарыстыбаннай сүбэһитэ Андрей Борисов, Ил Түмэн дьокутааттара Антонина Григорьева, Елена Голомарева, Мария Христофорова, үһүс ыҥырыы дьокутаата, мелодист Михаил Санников, СӨ Ырыа айааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ Алексей Егоров, “Күрүлгэн” сурунаал эрэдээктэрэ Афанасий Гуринов-Арчылан уо.д.а. буолан, барыта 15 тыһыынча киһи илии баттааһыннаах көрдөһүү суругу Ил Дархан аатыгар киллэрдилэр. Ону билиһиннэрэбит:

Ытыктабыллаах Айсен Сергеевич!

 Саха омук олоххо дьулуура, сайдар-үүнэр кэскилэ эмиэ ырыаҕа дьэҥкэтик көстөр. Ол курдук, саха үйэлэри курдаттаан, олохсуйар эйгэтигэр дьүөрэлээх сатабылларын сайыннаран, ону тутуһан, XXI үйэҕэ үктэннэ. Истиэп, тайҕа, алаас, хайа, туундара ньууругар, айылҕатын кыаҕар тирэнэн, олоҕун оҥостубута. Билигин алтыс стратегиятыгар олоробут – куорат олоҕо арыйар глобализациятын нөҥүө информационнай эйгэҕэ киирэр кэмҥэ.

           Саха ырыатын саҥа тыына Саха Өрөспүүбүлүкэтин тэриллиитин кытта тэҥҥэ тиллибитэ, ис көҥүл тосхолун туойбута. Саха омук хотор-кыайар дьылҕатын түстүүр, чаҕыл ыччаты кытта үрдүккэ, сырдыкка аргыстаһар дьол куттаах ырыалар айыллыбыттара. Төрөөбүт дойдуга тапталы хоһуйуу – төрөөбүт дойдулаах эрэ киһи иэйиитэ.

Ийэ тыл илбистээх Ырыа күнэ быйыл, норуот маассабай хамсааһынын быһыытынан, тохсус сылын ыытыллар. Ырыа күүһэ билиҥҥи дьаҥ-дьаһах тыҥааһыннаах кэмигэр санааны өрө көтөҕөр, түмсүүлээх буолууга норуоту сомоҕолуур күүһүн-кыаҕын толору көрдөрдө.

         Саха сиригэр 2013 сылтан норуот күүһүнэн “Ырыа күнэ – День песни”  ыытыллан  кэллэ. Быйыл 9-с төгүлүн ыам ыйын 21 күнүгэр буолуоҕа. Ырыа биһиги олохпутугар оруолун, наадалааҕын бэлиэтээн, үөһэ этиллибиккэ олоҕуран, суолтатын өйдөөн, өрө тутан тураммыт, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Ырыа күнүн олохтуур Ыйааҕы таһаараргытыгар көрдөһөбүт.

1804326d a7ee 43e1 a1ea 1c87faf1322e

Бу көрдөһүү сурук үрдүкү салалта өтүттэн өйөбүлү ылыа, Ырыа күнэ официальнай бырааһынньык буолуо диэн бүк эрэнэн туран, Христофор Горохов-Элгэстэй тылларыгар, Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөй  мелодиятыгар "Ырыа күнэ" диэн караоке-клиби билиһиннэрэбит. Тэҥҥэ  ыллаһыҥ, ырыанан олоххутун киэргэтиҥ! 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением